مبطلات روزه
چیزهایى که روزه را باطل مى‌‌کند.
74. نُه چیز روزه را باطل مى‌‌کند: اول: خوردن و آشامیدن دوم: آمیزش جنسى، سوم: آنکه کارى کند که منى از او بیرون آید.(استمنا) چهارم: دروغ بستن به خدا و پیامبر و ائمه (علیهم السلام)، پنجم: رسانیدن غبار غلیظ به حلق، ششم: فرو بردن تمام سر در آب، هفتم: با حال جنابت یا حیض یا نفاس به اذان صبح رسیدن، هشتم: اماله (تنقیه) با چیزهاى روان، نهم: عمداً قى کردن. خصوصیات و احکام این نُه مورد در مسائل آینده گفته خواهد شد.
خوردن و آشامیدن
ملاک خوردن وآشامیدن
75. اگر روزهدار عمداً و آگاهانه چیزى بخورد یا بیاشامد روزهى او باطل مىشود خواه آن چیز از خوراکى‌ها و آشامیدنى‌هاى معمول باشد و خواه از چیزهاى غیرخوراکى مانند کاغذ یا پارچه و امثال آن باشد و خواه زیاد یا کم باشد مانند قطره‌ى بسیار کوچک آب یا خرده‌ى کوچکى از نان.
خوردن روزه به‌خاطر مسابقه
76. آیا مى‌‌توان به دلیل داشتن مسابقه فوتبال و گرسنگى و تشنگى زیاد در آن روزه خود را خورد؟
ج) مورد سؤال مجوّز براى افطار محسوب نمىشود.
افطار روزه بر اثر تشنگى و گرسنگى
77. اگر شخصى که در ماه رمضان روزهدار است، در یکى از روزها براى خوردن سحرى بیدار نشود و لذا نتواند روزه را تا غروب ادامه دهد و در وسط روز حادثهاى براى او اتفاق بیفتد و روزه را افطار کند، آیا کفّاره بر او واجب است؟
ج) اگر روزه را تا حدى ادامه دهد که روزه بر اثر تشنگى و گرسنگى براى او حرجى شود و در نتیجه آن را افطار نماید، فقط قضا بر او واجب است و کفّارهاى ندارد.
خوردن سحرى بعد از اذان صبح
78. اگر در ماه رمضان براى سحرى بیدار شویم وسحرى بخوریم وبعد بفهمیم اذان گفته‌اند روزه قبول است یا باید روزه آن روز قضا شود؟
ج) اگر تحقیق نموده و با علم به اینکه هنوز صبح نشده خورده است و بعد فهمیده که صبح شده، روزه صحیح است و قضا ندارد.
79. با توجّه به اینکه امروزه براى تنظیم کارهاى روزانه از ساعت استفاده مىشود و در شهرها معمولاً به دلیل ساختمان‌هاى بلند، دیدن طلوع فجر امکان ندارد، در صورتى که فردى با اعتماد به ساعتش که ساعت چهار را نشان می‌داده است مشغول خوردن سحرى شود و بعد معلوم شود که باطرى ساعت تمام شده و در واقع ساعت چهار و ربع بوده است. آیا روزهى چنین فردى صحیح است؟ همچنین اگر فردى در اثر خطاى چشم ساعت پنج را تصوّر کرده که ساعت چهار صبح است و مشغول خوردن سحرى مىشود و بعد متوجّه اشتباهش مىشود و مى‌‌فهمد بعد از طلوع فجر خورده است؟
ج) در هر دو صورت، اگر با اعتماد بر ساعت، اطمینان به بقاء شب داشته است و بعداً کشف خلاف شده است، روزه‌اش در ماه مبارک رمضان صحیح است.
80. اگر موقعى که مشغول خوردن غذا است بفهمد صبح شده چه باید بکند؟
ج) باید لقمه را از دهان بیرون بیاورد، و اگر عمداً آن را فرو ببرد روزه‌اش باطل است.
حکم موادى که از معده وارد دهان شده در حال روزه
81. گاهى اوقات انسان ترش مى‌‌کند، یعنى موادى ترش مزه از معده او به فضاى دهان او مى‌‌آید.حال اگر روزه‌دارى ترش کند و این مواد را سهواً یا عمداً قورت دهد، روزه‌اش چه حکمى دارد؟
ج) اگر پس از آنکه به فضاى دهان آمد عمداً و اختیاراً فرو برد، روزه‌اش باطل مىشود ولى سهواً مبطل روزه نیست.
فرو بردن اخلاط سر و سینه در حال روزه
82. هنگامى که مبتلا به بیمارى زکام بودم، مقدارى از اخلاط سر و سینه در دهانم جمع شده بود که به جاى بیرون انداختن، آن را فرو بردم، آیا روزه‌ام صحیح است یا خیر؟ در بعضى از روزهاى ماه مبارک رمضان در منزل یکى از اقوام بودم که بر اثر زکام و خجالت و حیا مجبور شدم با خاک، تیمّم بدل از غسل واجب بکنم و تا نزدیک ظهر غسل نکردم. این کار براى چند روز تکرار شد، آیا روزه‌ام در آن روزها صحیح است یا خیر؟
ج) فرو بردن اخلاط سر و سینه ضررى به روزه نمىرساند، ولى اگر به فضاى دهان رسیده باشد بنا بر احتیاط واجب باید از فرو بردن آن خوددارى نماید، و اما ترک غسل جنابت قبل از طلوع فجرِ روزى که مى‌‌خواهید روزه بگیرید و انجام تیمّم بدل از غسل به جاى آن، اگر به‌خاطر عذر شرعى باشد و یا تیمّم در آخر وقت و به‌خاطر تنگى آن باشد، موجب بطلان روزه نیست و روزه شما با تیمّم صحیح است. در غیر این صورت، روزه شما در آن روزها باطل است.
فرو رفتن غذاى باقى مانده بین دندان‌ها
83. در یکى از روزهاى ماه رمضان روزه گرفتم ولى دندان‌هایم را مسواک نزدم، و بدون اینکه باقى‌مانده غذاهاى لابلاى دندان‌ها را عمداً ببلعم، خودبه‌خود بلعیده شده است. آیا قضاى روزه آن روز بر من واجب است؟
ج) اگر علم به وجود باقى‌مانده غذا در بین دندان‌هایتان و یا علم به رسیدن آن به حلق نداشتهاید و فرو رفتن آن هم عمدى و با التفات نبوده، قضاى روزه بر شما واجب نیست.
خلال کردن دندان
84. خلال کردن دندان بعد از خوردن غذا براى کسى که فردایش قصد گرفتن روزه را دارد، چه حکمى دارد؟
ج) خلال کردن بعد از غذا براى کسى که قصد روزه دارد واجب نیست حتى اگر احتمال دهد که خلال نکردن موجب داخل شدن غذاى لابلاى دندان‌ها به حلق مىشود؛ و اگر بعد از آن سهواً هم غذا داخل حلق شد، روزه‌اش باطل نمىشود؛ بله اگر یقین داشته باشد که ترک آن باعث داخل شدن غذا به حلق مىشود واجب است خلال کند و اگر نکرد، با فرض داخل شدن غذا به حلق بلکه مطلقاً (بنا بر احتیاط واجب) روزه‌اش باطل مىشود.
مسواک با خمیر دندان
85. آیا مسواک کردن با خمیر دندان، در حال روزه اشکال دارد؟
ج) اشکال ندارد؛ ولى باید از فرو رفتن آب دهان که آغشته با خمیر دندان و آب است جلوگیرى شود.
استفاده از نخ دندان
86. حکم استفاده از نخ دندان ـ که فلوراید و طعم نعنا دارد ـ در حال روزه چیست؟
ج) اگر آب دهان را فرو نبرد، اشکال ندارد.
جویدن آدامس و مکیدن کندر
87. جویدن آدامس و مکیدن کندر براى روزهدار چه حکمى دارد؟
ج) اگر چیزى وارد حلق نمىشود مانعى ندارد، ولى مکیدن کُندر روزه را باطل مى‌‌کند.
باطل کردن روزه با اصرار دیگرى
88. اگر روزهدار باشم و مادرم مرا وادار به خوردن غذا یا نوشیدن کند، آیا روزه‌ام باطل مىشود؟
ج) خوردن و آشامیدن روزه را باطل مى‌‌کند، هرچند بر اثر درخواست و اصرار شخص دیگرى باشد.
انجام مبطلات روزه با اجبار دیگرى
89. اگر چیزى به زور وارد دهان روزهدار شود و یا سر او به همان صورت داخل آب گردد، آیا روزه‌اش باطل مىشود؟ اگر وادار به باطل کردن روزه‌اش شود، مثلاً به او بگویند که اگر روزهات را نخورى، ضررى به خودت یا مالت وارد مىسازیم، او هم براى دفع این ضرر غذا بخورد، آیا روزه‌اش صحیح است؟
ج) روزه شخص روزهدار با داخل شدن چیزى در حلقش بدون اختیار و یا با فرو بردن سرش به همان صورت به زیر آب باطل نمىشود، ولى اگر خودش بر اثر اکراه دیگرى مرتکب مفطرى شود، روزه‌اش باطل خواهد شد.
حکم افطار سهوى
90. اگر شخص روزهدار در اثر فراموشى چیزى بخورد، آیا تذکر دادن به او واجب است؟
ج) خیر، تذکر دادن به او واجب نیست.
ضرورت نوشیدن آب براى خلبان و مهمان‌دار روزهدار
91. اگر هواپیما در ارتفاع بالا و مسیر طولانى در حال پرواز باشد و پرواز حدود دو ساعت و نیم تا سه ساعت طول بکشد، مهمان‌دار و خلبان هواپیما براى حفظ تعادل خود هر بیست دقیقه احتیاج به نوشیدن آب دارند، در این صورت آیا در ماه مبارک رمضان، کفّاره و قضاى روزه بر آنها واجب مىشود؟
ج) اگر روزه براى آنها ضرر داشته باشد، جایز است که با نوشیدن آب افطار نمایند و قضاى آن را به‌جا آورند و در این حالت کفّاره بر آنها واجب نیست.
مضمضه و غرغره آب در حال روزه
92. اگر روزهدار آب را به قصد رفع عطش در دهان گردانده و بیرون بریزد به‌طورى که هیچ مقدارى از آب پایین نرود چه حکمى دارد؟
ج) در فرض سؤال اشکال ندارد.
93. آیا بعد از مضمضه کردن ـ چه براى وضو و چه غیر آن ـ در حال روزه ماه رمضان واجب است روزهدار سه مرتبه آب دهانش را بیرون بریزد؟
ج) چنین کارى واجب نیست. آنچه واجب است خارج کردن آب از دهان است و اگر یقین پیدا کرده که آب خارج شده چیز دیگرى بر او واجب نیست.
94. حکم غرغره کردن براى روزهدار چیست؟
ج) اگر هنگام غرغره کردن، آب از حلق به پایین برود، روزه باطل مىشود.
خارج کردن زبان از دهان در حال روزه
95. خارج کردن آب دهان و دوباره آن را وارد دهان کردن باطل کننده روزه است. آیا بیرون آوردن زبان هم همان حکم را دارد که اگر کسى زبانش به هر دلیلى بیرون بیاورد موجب باطل شدن روزه مىشود؟
ج) صِرف این ضررى به صحّت روزه نمى‌‌زند.
احساس داخل شدن شکر در دهان در حال روزه
96. وقتى در ماه رمضان به کارگاه قند و شکر مى‌‌رویم، احساس مى‌‌کنیم که شکر داخل دهان شده، آیا روزه‌مان باطل مىشود؟
ج) صرف احساس داخل شدن آن در دهان و حتى داخل شدن در دهان بدون اینکه فرو برده شود، ضررى به صحت روزه نمى‌‌زند.
جماع (آمیزش جنسى)
روابط زناشویى روزهدار
97. مردى که نمى‌‌تواند روزه بگیرد، آیا مى‌‌تواند با همسر روزهدار خود نزدیکى کند؟
ج) خیر، جایز نیست.
شوخى و ملاعبه با همسر در حال روزه
98. اگر مردى با همسرش در روز ماه رمضان شوخى و ملاعبه نماید، آیا به روزه‌اش ضرر مىرساند؟
ج) اگر منجر به انزال منى نشود، به روزه خللى وارد نمى‌‌کند.
جماع زوجین در حال روزه
99. س اگر شوهر با همسر خود در ماه رمضان جماع نماید و زن نیز به آن راضى باشد چه حکمى دارد؟
ج) بر هر یک از آنان حکم افطار عمدى جارى است و علاوه بر قضا، کفّاره هم بر هر دو واجب است.
جماع از روى فراموشى
100. اگر شخص روزه دار در اثر فراموشى آمیزش جنسى کند آیا به روزه‌اش ضرر مىرساند؟
ج) اگر فراموش کند که روزه است و آمیزش جنسى کند، روزهى او باطل نمىشود، ولى هر لحظه که یادش آمد باید فوراً از حال آمیزش خارج شود وگرنه روزه‌اش باطل است.
باقى ماندن بر جنابت تا اذان صبح
101. کسى که در شب ماه رمضان دچار جنابت است باید تا پیش از اذان صبح غسل کند. اگر جنب عمداً تا آن هنگام غسل نکند روزه‌اش باطل است. این حکم در مورد روزهى قضاى ماه رمضان ـ حتی در حالت غیر عمد ـ نیز جارى است.
102. اگر در شب ماه رمضان جنب شود و بدون تعمد تا اذان صبح غسل نکند، مثل اینکه در خواب جنب شود و خواب او تا بعد از اذان صبح ادامه یابد، روزه‌اش صحیح است.
103. کسى که در بیدارى جنب شده یا پس از جنب شدن در حال خواب، بیدار شده، و مى‌‌داند که اگر به خواب رود، تا پیش از اذان صبح براى غسل بیدار نخواهد شد، جایز نیست قبل از غسل کردن بخوابد، و اگر خوابید و پیش از اذان غسل نکرد، روزه‌اش باطل است ولى اگر احتمال مى‌‌دهد که پیش از اذان صبح براى غسل بیدار خواهد شد و تصمیم بر غسل داشته باشد ولى بیدار نشود، روزه‌اش صحیح است ولى اگر دوباره خوابید و تا صبح بیدار نشد، باید قضاى آن روز را به‌جا آورد.
104. کسى که در شب ماه رمضان وظیفه دارد غسل کند، اگر به دلیل تنگى وقت یا مضرّ بودن آب و امثال آن نتواند غسل کند، باید تیمم بدل از غسل به‌جا آورد.
105. اگر در حال روزه در خواب جنب شود، روزه‌اش باطل نمىشود.
106. اگر روزهدار در روز ماه رمضان و سایر ایام که روزه است در حال خواب جنب شد، پس از بیدار شدن واجب نیست فوراً غسل کند.
107. زنى که از عادت ماهانه پاک شده و باید غسل کند و همچنین زنى که از نفاس (خونریزى زایمان) پاک شده و غسل بر او واجب است، اگر غسل را تا اذان صبح روز ماه رمضان تأخیر اندازد روزه‌اش باطل است.
108. زن اگر در حال روزه دچار عادت ماهیانه و یا زایمان شد، روزهى او باطل مىشود.
جنابت عمدى در شب ماه رمضان با عدم امکان غسل
109. کسى که آب در اختیار ندارد و یا به دلیل عذرهاى دیگر غیر از تنگى وقت نمى‌‌تواند غسل جنابت بکند، آیا جایز است عمداً خود را در شب‌هاى ماه مبارک رمضان از طریق حلال جنب کند؟
ج) اگر وظیفه او تیمّم باشد و بعد از اینکه خود را جنب کرده، وقت کافى براى تیمّم داشته باشد، این کار براى وى جایز است.
تیمّم در تنگى وقت با ترک عمدى غسل
110. کسى که پیش از اذان صبح، با حالت احتلام از خواب بیدار مىشود، آیا مى‌‌تواند تا نزدیک اذان، غسل نکند و تیمّم کند؟
ج) اگر غسل را به تأخیر اندازد تا جایى که وقت تنگ شود، گناه کرده است. در این صورت باید پیش از اذان صبح، تیمّم کند و روزه او صحیح است.
111. اگر فرد جنب در ماه رمضان عمداً غسل نکند تا وقت تنگ شود و با تیمم وارد صبح شود حکم روزه‌اش چیست؟
ج) روزه‌اش صحیح است گرچه در فرض سؤال مرتکب معصیت شده است.
غفلت روزهدار از غسل جنابت قبل از اذان صبح
112. اگر غسل جنابت براى روزه ماه رمضان یا روزه‌هاى دیگر فراموش شود و در اثناء روز به یاد انسان بیفتد، چه حکمى دارد؟
ج) اگر در روزه ماه رمضان غسل جنابت را در شب تا طلوع فجر فراموش کند و با حالت جنابت صبح نماید، روزه‌اش باطل است و احوط این است که قضاى روزه ماه رمضان هم در این حکم به آن ملحق شود. ولى در سایر روزه‌ها، روزه بر اثر آن باطل نمىشود.
غفلت از احتلام قبل از اذان صبح
113. شخصى در ماه مبارک رمضان قبل از اذان صبح بیدار شده و متوجه محتلم شدن خود نشده و دوباره خوابیده و در اثناى اذان صبح بیدار شده و علم به جنابت خود پیدا مى‌‌کند و یقین دارد که احتلامش قبل از اذان صبح بوده است، روزه او چه حکمى دارد؟
ج) اگر پیش از اذان صبح متوجه احتلام خود نشده است، روزه‌اش صحیح است.
شک در احتلام در شب ماه رمضان
114. اگر مکلّف در شب ماه رمضان قبل از فجر شک کند که محتلم شده یا نه، ولى به شک خود اعتنا نکند و دوباره بخوابد و بعد از اذان صبح بیدار شود و متوجه گردد که قبل از طلوع فجر محتلم شده است، چه حکمى دارد؟
ج) اگر بعد از بیدارى اول اثرى از احتلام در خود مشاهده نکند، بلکه فقط احتمال آن را بدهد و چیزى بر او کشف نشود و تا بعد از اذان بخوابد، روزه‌اش صحیح است، هرچند بعد از آن معلوم شود که احتلام او مربوط به قبل از اذان صبح است.
روزه در صورت بقا بر جنابت تا اذان صبح
115. اگر فردى به سبب برخى از مشکلات تا اذان صبح بر جنابت باقى بماند، آیا روزه گرفتن در آن روز براى او جایز است؟
ج) در غیر ماه رمضان و قضاى آن اشکال ندارد، ولى نسبت به روزه ماه رمضان تفصیل دارد اگر معذور از غسل است، تیمّم کردن بر او واجب است و اگر تیمّم هم نکند، روزه‌اش صحیح نیست.
116. آیا جایز است شخص جنب بعد از طلوع آفتاب غسل جنابت نماید و روزه قضا یا مستحبّ بگیرد؟
ج) اگر عمداً تا طلوع فجر بر جنابت باقى بماند، روزه ماه رمضان و قضاى آن از او صحیح نیست، ولى اقوى صحّت روزه‌هاى دیگر به‌خصوص روزه مستحبّى است.
خوابیدن شخص جنب تا اذان صبح
117. اگر مکلّف در شب ماه رمضان قبل از اذان صبح بیدار شود و ببیند که محتلم شده است و دوباره پیش از اذان صبح به امید اینکه براى غسل کردن بیدار مىشود بخوابد و تا بعد از طلوع آفتاب در خواب بماند و غسل خود را تا اذان ظهر به تأخیر بیندازد و بعد از اذان ظهر غسل کرده و نماز ظهر و عصر بخواند، روزه آن روز او چه حکمى دارد؟
ج) در فرض سؤال که خوابِ اول است روزه‌اش صحیح است ولى اگر دوباره خوابید و تا صبح بیدار نشد باید قضاى آن روز را به‌جا آورد.
118. سال قبل در سحر ماه رمضان غسل جنابت بر من واجب شد و وقتى بیدار شدم با خود گفتم صبر مى‌‌کنم تا وقت تنگ شود آنگاه تیمّم به نیابت از غسل مى‌‌کنم ولى خوابم برد و بیدار نشدم تکلیف من چیست؟
ج) اگرچه بنا داشتید به وظیفه خود در تنگى وقت عمل کنید، لکن قضاى آن روز بر شما واجب است بلى اگر وظیفه شما تیمَم بوده باشد و تصمیم بر تیمّم هم قبل از فجر داشته باشید لکن خوابتان برده باشد، در خواب اول روزه صحیح است.
فرا رسیدن وقت اذان در حین غسل واجب
119. اگر فرد جنب نزدیک اذان صبح از خواب بیدار شده و اقدام به غسل نماید اما قبل از اتمام غسل اذان گفته شود، روزه او چه حکمى پیدا مى‌‌نماید؟
ج) اگر با علم یا گمان به اینکه وقت براى غسل دارد، شروع به غسل کرده، کفایت مى‌‌کند و روزه‌اش صحیح است.
120. اگر قبل از اذان صبح شروع به غسل کنم ولى در اثناى غسل، وقت اذان صبح فرا برسد، (مثلاً در حال شستن سر و گردن یا نیمه راست هستم که اذان شروع شود) آیا روزه‌ام صحیح است؟
ج) اگر اعتقاد داشته‌اید که وقت براى غسل دارید، روزه‌تان صحیح است.
ترک غسل و باقى‌ماندن بر جنابت از روى خجالت
121. ما در منطقه سردسیرى زندگى مى‌‌کنیم که نه حمام دارد و نه مکانى براى استحمام، وقتى در ماه مبارک رمضان به حالت جنابت از خواب بیدار مىشویم، با توجه به اینکه غسل کردن جوانان در نیمه شب در برابر مردم با آب مشک یا حوض عیب شمرده مىشود و آب هم در آن وقت سرد است، تکلیف ما براى روزه فردا چیست؟ آیا تیمّم جایز است؟ در صورتى که غسل نکند، افطار کردن روزه آن روز چه حکمى دارد؟
ج) مجرد مشقّت یا عیب شمرده شدن اغتسال جوانان در نیمه شب، عذر شرعى محسوب نمىشود، بلکه مادامى که غسل، حرجى و موجب ضرر براى مکلّف نشود، غسل کردن به هر صورتى که امکان دارد واجب است، و در صورت حرج یا ضرر باید قبل از طلوع فجر تیمّم کند و با تیمّم بدل از غسل جنابت پیش از طلوع فجر روزه‌اش صحیح است، و اگر تیمّم نکند روزه‌اش باطل است، ولى امساک در طول روز بر او واجب مى‌‌باشد.
122. شخصى در ماه رمضان در جایى مهمان شد و شب را در آن منزل خوابید و در نیمههاى شب محتلم گردید و چون مهمان بود و با خود لباسى نداشت، براى فرار از روزه، تصمیم گرفت بعد از طلوع فجر مسافرت نماید، لذا بعد از طلوع فجر بدون اینکه چیزى بخورد به قصد مسافرت، حرکت نمود. سؤال این است که آیا قصد سفر توسط او موجب سقوط کفّاره هست یا خیر؟
ج) اگر با حالت جنابت از خواب بیدار شود و علم به جنب بودن خود داشته باشد و قبل از فجر اقدام به غسل یا تیمّم نکند، مجرد قصد سفر در شب و یا مسافرت در روز براى سقوط کفّاره از او کافى نیست.
123. در بعضى از روزهاى ماه مبارک رمضان در منزل یکى از اقوام بودم که بر اثر زکام و خجالت و حیا مجبور شدم با خاک، تیمّم بدل از غسل واجب بکنم و تا نزدیک ظهر غسل نکردم. این کار براى چند روز تکرار شد، آیا روزه‌ام در آن روزها صحیح است یا خیر؟
ج) ترک غسل جنابت قبل از طلوع فجرِ روزى که مى‌‌خواهید روزه بگیرید و انجام تیمّم بدل از غسل به جاى آن، اگر به‌خاطر عذر شرعى باشد و یا تیمّم در آخر وقت و به‌خاطر تنگى آن باشد، موجب بطلان روزه نیست و روزه شما با تیمّم صحیح است. در غیر این صورت، روزه شما در آن روزها باطل است.
جهل در وجوب یا کیفیت غسل جنابت
روزه جاهل به وجوب غسل یا کیفیت آن
124. کسى که به سن تکلیف رسیده ولى جاهل به وجوب غسل و کیفیت آن بوده و بعد از گذشت مدتى در حدود ده سال متوجه مسأله تقلید و وجوب غسل بر او شده است، چه حکمى دارد؟ وظیفه او نسبت به قضاى نمازها و روزه‌هاى گذشتهاش چیست؟
ج) قضاى نمازهایى که در حال جنابت خوانده، بر او واجب است، و همچنین قضاى روزه هم در صورتى که مىدانسته جنب است، ولى جاهل به وجوب غسل بر جنب براى روزه گرفتن بوده، بر او واجب است.
125. اگر شخصى در حال جنابت چند روز روزه بگیرد و نداند که طهارت از جنابت شرط صحّت روزه است، آیا کفّاره روزههایى که در حال جنابت گرفته بر او واجب است یا اینکه قضاى آنها کافى است؟
ج) در فرض مرقوم قضا کفایت مى‌‌کند.
126. جوانى بر اثر نادانى قبل از چهارده سالگى و بعد از آن، اقدام به استمنا مىکرده که بر اثر آن از او منى خارج مىشده، ولى نمىدانسته که خروج منى باعث جنابت مىشود و باید براى نماز و روزه غسل کند، تکلیف او چیست؟ آیا براى مدتى که استمنا مىکرده و منى از او خارج مىشده، غسل بر او واجب است؟ آیا نماز و روزه‌هاى او از گذشته تا حال که در حال جنابت انجام گرفته باطل بوده و قضاى آنها واجب است؟
ج) براى هرچند بار خروج منى اگر تا به حال غسل نکرده است یک غسل جنابت کافى است، و باید همه نمازهایى را که یقین دارد در حال جنابت خوانده است، قضا نماید. و اگر این عمل در شب‌هاى ماه رمضان انجام گرفته و جاهل به موضوع جنابت بوده، روزه‌هاى او قضا ندارد و محکوم به صحّت است. ولى اگر عالم به خروج منى و جنابت بوده و نمىدانسته که براى صحّت روزه، غسل بر او واجب است، باید روزه همه روزهایى را که در حال جنابت گرفته است قضا نماید.
127. آیا جماع از نشانههاى بلوغ محسوب مىشود و با انجام آن، تکالیف شرعى واجب مىگردند؟ و اگر فردى از آن آگاهى نداشته باشد و چندین سال بگذرد، آیا غسل جنابت بر او واجب مىشود؟ و آیا اگر اعمال مشروط به طهارت مانند نماز و روزه را قبل از غسل جنابت انجام بدهد، آن اعمال باطل هستند و قضاى آنها واجب است؟
ج) مجرّد جماع بدون انزال و خروج منى از نشانههاى بلوغ نیست، ولى باعث جنابت مىشود و واجب است هنگام رسیدن به سن بلوغ غسل کند و تا زمانى که یکى از نشانههاى بلوغ در فردى تحقق پیدا نکرده، شرعاً حکم به بلوغ او نمىشود و مکلف به احکام شرعى نیست و کسى که در کودکى بر اثر جماع جنب شده و سپس بعد از رسیدن به سن بلوغ، بدون انجام غسل جنابت نماز خوانده و روزه گرفته، واجب است نمازهاى خود را اعاده کند، ولى در صورتى که جهل به جنابت داشته، قضاى روزههایش واجب نیست.
روزه انجام شده با غسل باطل
128. من غسل جنابت را به این ترتیب انجام مىدادهام که ابتدا سمت راست بدن بعد سر و سپس قسمت چپ بدن را مىشستم. در سؤال و تحقیق در این زمینه هم کوتاهى کردهام، نماز و روزه‌ام چه حکمى دارند؟
ج) غسل به کیفیت مذکور باطل است و موجب رفع حدث نمىشود. لذا نمازهایى که با چنین غسلى خوانده شده، باطل و قضاى آنها واجب است. ولى روزه‌ها با فرض اینکه معتقد به صحّت غسل به‌صورت مذکور بودهاید و بقاى شما بر جنابت، عمدى نبوده است، محکوم به صحّت است.
129. شخصى بر اثر جهل به حکم شرعى، مدتى ترتیب را در غسل رعایت نکرده است، نماز و روزه او چه حکمى دارد؟
ج) اگر غسل را به نحوى انجام داده که شرعاً باطل است، قضاى نمازهایى که در این حالت با حدث اکبر خوانده، واجب است. ولى روزه‌اش، اگر در آن هنگام اعتقاد به صحّت غسل خود داشته، محکوم به صحّت است.
130. در حدود 2 سال پیش در رساله چند مرجع، فتواى حضرت آقا در مورد رعایت ترتیب بین راست و چپ در غسل را این‌گونه یافتم که این رعایت بنا بر احتیاط واجب است. آن احتیاط را به مرجع دیگرى که رعایت ترتیب را احتیاط مستحب مى‌‌دانست، عدول کردم. حالا فهمیدم که فتواى آقا وجوب رعایت ترتیب است، تکلیف من نسبت به نماز و روزه‌هایم در طول این دو سال چگونه است؟
ج) نماز و روزه‌هاى گذشته محکوم به صحّت است.
روزه با یقین به بطلان یکى از غسل‌هاى جنابت
131. اگر شخصى در ماه مبارک رمضان سه بار غسل جنابت کند، مثلاً در روزهاى بیستم، بیست و پنجم و بیست و هفتم غسل نماید، و بعد یقین کند که یکى از آن غسل‌ها باطل بوده است، نماز و روزه او چه حکمى دارد؟
ج) روزه‌اش صحیح است، ولى بنا بر احتیاط، قضاى نمازها به‌طورى که یقین به فراغت ذمّه پیدا کند، واجب است.
روزه در صورت غسل با آب نجس
132. اگر شخصى در ماه مبارک رمضان با آب نجس غسل کند و بعد از یک هفته متوجه شود که آن آب نجس بوده است، نماز و روزه او در این مدت چه حکمى دارد؟
ج) نمازش باطل و قضاى آن واجب است، ولى روزه‌هاى او محکوم به صحّت است.
وظیفه جنب با احتمال خروج منى در حال روزه
133. شخصى مبتلا به بیمارى بیرون آمدن مستمر قطرات بول به‌صورت موقت است، یعنى بعد از بول کردن، به مدت یک ساعت یا بیشتر قطرات آن از او خارج مىگردد. با توجه به اینکه وى در بعضى از شب‌ها جنب شده و گاهى یک ساعت قبل از اذان بیدار مىشود و احتمال مى‌‌دهد که بعد از آن منى با قطرات بول خارج شود، نسبت به روزه‌اش چه تکلیفى دارد؟ وظیفه او براى اینکه با طهارت داخل وقت شود، چیست؟
ج) اگر قبل از اذان صبح، غسل جنابت و یا تیمّم بدل از آن انجام داده، روزه او صحیح است، هرچند بعد از آن بدون اختیار از او منى خارج شود.
دروغ بستن به خدا و پیامبران و معصومین (علیهم السلام)
144. دروغ بستن به خدا و پیامبران و معصومین (علیهم السلام) بنابر احتیاط، موجب باطل شدن روزه مىشود، هر چند بعداً توبه کند و بگوید که دروغ بسته است.
دروغ بستن بر فاطمه زهرا (سلام الله علیها)
145. آیا دروغ بستن بر فاطمه زهرا (سلام الله علیها) روزه را باطل مى‌‌کند؟
ج) بله، بنا بر احتیاط واجب مبطل روزه است.
نسبت دادن حدیث کسا به حضرت زهرا (سلام الله علیها)
146. آیا حدیث شریف کساء را که از حضرت فاطمه زهرا (سلام الله علیها) نقل شده، حدیث معتبرى مىدانید؟ آیا نسبت دادن آن در حالت روزه به حضرت زهراى مرضیه (سلام الله علیها) جایز است؟
ج) اگر نسبت دادن آن به‌صورت حکایت و نقل از کتاب‌هایى باشد که آن را نقل کردهاند، اشکال ندارد.
خواندن دعا در ماه رمضان با شک در صحت آن
147. دعاهایى مخصوص ماه رمضان به‌صورت دعاى روز اول و روز دوم تا آخر ماه وارد شده است، قرائت آنها در صورت شک در صحّتشان چه حکمى دارد؟
ج) به هر حال اگر قرائت آنها به قصد رجاء ورود و مطلوبیت باشد، اشکال ندارد.
رساندن غبار غلیظ به حلق
روزهدار بنابر احتیاط واجب باید غبار غلیظ را ـ مانند غبارى که از جارو کردنِ زمین خاکى بر مى‌‌خیزد ـ فرو ندهد، همچنین دود سیگار و دیگر دخانیات بنابر احتیاط واجب روزه را باطل مى‌‌کند.
فرو بردن غبار براى روزهدار
148. من در معدن آهن کار مى‌‌کنم که طبیعت آن اقتضا مى‌‌کند هر روز داخل معدن شده و در آن کار کنم و هنگام استفاده از ابزار کار غبار وارد دهانم مىشود، بقیه ماه‌هاى سال هم به همین صورت بر من مىگذرد، تکلیف من چیست؟ آیا روزه من در این حالت صحیح است؟
ج) فرو بردن غبار غلیظ هنگام روزه بنا بر احتیاط واجب موجب باطل شدن آن است و باید از آن پرهیز نمود، ولى مجرد داخل شدن غبار در دهان و بینى بدون اینکه به حلق برسد، روزه را باطل نمى‌‌کند.
روزه معتادین به سیگار
149. من معتاد به سیگار هستم و در ماه مبارک رمضان هر چه تلاش مى‌‌کنم که تندخو نباشم نمى‌‌توانم و همین باعث ناراحتى زیاد افراد خانوادهام شده است و خودم هم از وضعیت دشوارم رنج مىبرم، تکلیف من چیست؟
ج) روزه ماه مبارک رمضان بر شما واجب است و بنا بر احتیاط واجب جایز نیست در حال روزه سیگار بکشید، و نباید بدون دلیل با دیگران تند برخورد کنید.
150. آیا کسى که معتاد به سیگار است و باید در روز حتماً چند سیگار بکشد مى‌‌تواند روزه بگیرد و روزه او صحیح است؟
ج) بنابر احتیاط واجب روزهدار باید از دودهاى انواع دخانیات خوددارى نماید و در صورت اضطرار وجوب روزه ساقط نیست.
استعمال دخانیات و مواد مخدر
151. حکم استعمال دخانیات مانند سیگار در حال روزه چیست؟
ج) احتیاط واجب آن است که روزهدار از دودهاى انواع دخانیات و نیز مواد مخدّرى که از راه بینى یا زیر زبان جذب مىشود خوددارى کند.
استعمال «ناس» در حال روزه
152. آیا ماده «ناس» که از توتون و غیر آن ساخته مىشود و براى چند دقیقه زیر زبان گذاشته شده و سپس از دهان بیرون انداخته مىشود، مبطل روزه است یا خیر؟
ج) اگر آب دهان مخلوط به ماده «ناس» را فرو ببرد، موجب بطلان روزه‌اش مىشود.
فرو بردن سر در آب
153. اگر روزهدار عمداً تمام سر را در آب فرو ببرد، بنابر احتیاط واجب روزه‌اش باطل است و باید روزهى آن روز را قضا کند.
154. در حکم مسأله‌ى قبل فرقى نیست میان اینکه در هنگام فرو بردن سر در آب، بدن او نیز در آب باشد یا اینکه بدن او در بیرون باشد و فقط سر را در آب فرو ببرد.
155. اگر نصف سر را در آب فرو ببرد و سپس بیرون بیاورد و نصف دیگر سر را در آب فرو کند، روزه‌اش باطل نمىشود.
156. اگر تمام سر زیر آب برود ولى مقدارى از موها بیرون بماند، روزه‌اش باطل مىشود.
157. اگر شک کند که تمام سر زیر آب رفته یا نه، روزه‌اش صحیح است.
158. اگر روزهدار بى‌اختیار در آب بیفتد و تمام سر او را آب بگیرد روزه‌اش باطل نمىشود ولى باید فوراً سر را از زیر آب خارج کند و همچنین اگر فراموش کند که روزه است و سر در آب فرو ببرد، روزهى او باطل نمىشود، ولى هر گاه یادش آمد باید فوراً سر را بیرون بیاورد.
فرو بردن سر در آب مضاف
159. آیا فرو بردن سر در آب مضاف مبطل روزه است؟
ج) مبطل نیست مگر در گلاب که احتیاط واجب آن است که سر را در آن فرو نبرد.
فرو رفتن در آب با لباس غواصى
160. کسى که با پوشیدن لباس مخصوص (مانند لباس غواصى) بدون اینکه بدنش خیس شود، در آب فرو رود، روزه‌اش چه حکمى دارد؟
ج) اگر لباس به سر او چسبیده باشد، صحّت روزه‌اش محل اشکال است و بنا بر احتیاط وجوبى قضاى آن لازم است.
ریختن آب بر سر
161. از لثه شخص روزه‌دارى خون زیادى خارج مىشود، آیا روزه‌اش باطل مىشود؟ آیا براى او ریختن آب با ظرف بر سرش جایز است؟
ج) با خروج خون از لثه تا آن را فرو نبرده است، روزه باطل نمىشود. همچنین ریختن آب بر روى سر توسط ظرف و مانند آن به صحّت روزه ضرر نمىرساند.
غسل ارتماسى روزهدار بر اثر فراموشى
162. اگر شخص روزهدار جنب باشد و تا قبل از اذان ظهر متوجه آن نشود و پس از آن غسل ارتماسى نماید، آیا روزه‌اش باطل مىشود؟ و اگر بعد از غسل متوجه شود که در حال روزه غسل ارتماسى نموده است، آیا قضاى آن واجب است؟
ج) اگر غسل ارتماسى بر اثر فراموشى و غفلت از روزهدار بودن باشد، غسل و روزه او صحیح است و قضاى روزه‌اش بر او واجب نیست.
اماله کردن
163. اماله کردن* با چیز روان، اگر چه از روى ناچارى و براى معالجه باشد، روزه را باطل مى‌‌کند.
استفاده بانوان از شیاف
164. داروهاى مخصوصى براى معالجه بعضى از بیمارىهاى زنان وجود دارد (شیافهاى روغنى) که در داخل بدن گذاشته مىشود، آیا استفاده از آن موجب بطلان روزه مىشود؟
ج) استفاده از آن داروها به روزه ضرر نمىرساند.
165. زن متأهلى هستم، در ماه رمضان باردار بوده و روزه‌دارى برایم سخت بود، طبق توصیه‌اى اکثر روزهاى ماه مبارک رمضان از شیاف استفاده کردم. آیا قضاى این روزها را باید به‌جا آورم یا خیر؟
ج) اگر شیاف به‌صورت جامد بوده مانعى نداشته و قضاى روزه‌ها واجب نیست.
قى (استفراغ) کردن
166. هرگاه روزهدار عمداً قَى کند اگر چه به‌واسطه‌ى بیمارى و مانند آن ناچار به این کار باشد، روزه‌اش باطل مىشود ولى اگر سهواً یا بى‌اختیار قى کند اشکال ندارد.
167. اگر در هنگام آروغ زدن چیزى در دهانش بیاید باید آن را بیرون بریزد و اگر بى‌اختیار فرو رود روزه‌اش صحیح است.
قى کردن در حالت تهوع
168. اگر روزهدار به جهت حالت تهوّع، قَى کند؛ روزه‌اش چه حکمى دارد؟
ج) اگر بى‌اختیار باشد، اشکال ندارد؛ ولى اگر از روى عمد باشد، روزه را باطل مى‌‌کند.
برخى احکام چیزهاى باطل کننده‌ى روزه
169. باطل شدن روزه بوسیله‌ى کارهایى که گفته شد (خوردن، آشامیدن و...) در صورتى است که این کارها را انسان عمداً و از روى اختیار بکند، ولى اگر از روى عمد و اختیار نباشد، مثل اینکه پایش بلغزد و در آب فرو رود، یا از روى فراموشى غذا بخورد، یا به زور چیزى در گلوى او بریزد، روزه‌اش باطل نمىشود.170. اگر روزهدار را مجبور کنند که خودش غذا بخورد، مثل اینکه بگویند اگر نخورى به جان یا مال تو صدمه مى‌‌زنیم و او خودش براى جلوگیرى از ضرر غذا بخورد، روزه‌اش باطل مىشود.171. اگر روزهدار سهواً یکى از کارهایى را بکند که موجب باطل شدن روزه است و سپس به خیال اینکه روزه‌اش باطل شده، عمداً بار دیگر یکى از آن کارها را انجام دهد، روزهى او باطل مىشود.استعمال عطر در حال روزه172. استعمال عطر براى روزهدار، در ماه رمضان چه حکمى دارد؟ج) استعمال عطر براى روزهدار مستحب است؛ ولى بو کردن گیاهان معطّر مکروه است.
